فلسفه روز جهانی زمین پاک

دوم اردیبهشت هر سال دوستداران محیط زیست « روز زمین پاک» را گرامی می‌دارند. این روز را باید فراتر از یک روز در تقویم جهان دانست زیرا اهمیت آن باعث شده مرزهای زمانی و مکانی از میان برداشته شوند.از سال 1970 تاکنون اتفاقات بی شماری در عرصه زمین ـ این تنها محل سکونت بشر ـ رخ داده است و همه این اتفاقات، دوستداران محیط زیست را بر آن داشته تا این روز را بیش از پیش جدی بگیرند.

سال 1970 مقارن با آشفتگی های سیاسی جامعه جهانی بود؛ جهانی که در عین توسعه با مشکلات و از هم گسیختگی های متعددی دست به گریبان بوده است.در همان سال پاره ای از وقایع دست به دست هم دادند تا نخستین روز زمین پاک در بیست و دوم آوریل جشن گرفته شود، اما در واقع بذر این روز از چندین سال پیشتر کاشته شده بود و آن زمانی بود که دانشمندان و حامیان محیط زیست در آمریکا از تاثیرات منفی رشد صنعتی آگاه شدند.

در دوران پس از جنگ جهانی رشد سریع صنعتی همراه شد با اثرات منفی همچون آلودگی آب و هوا. از آنجا که نهایت این مساله چیزی جز نابودی منابع زیستی نبود، واکنش های متعددی به دنبال داشت.سال 1962 ریچل کارسون از اهالی پنسیلوانیا با انتشار کتاب بهار خاموش توانست شهرت بسیاری به عنوان یک بیولوژیست و نویسنده کسب کند.این نویسنده علاقه مند به طبیعت، آشکارا از پخش آفت کش هایی همچون د.د.ت در زمین های کشاورزی انتقاد کرد.

وی خاطرنشان کرد: استفاده از چنین محصولاتی باعث نابودی جمعیت کثیری از پرندگان و حیوانات شده است.از نظر او، این مساله برای بشر بسیار شرم آور است که محل زندگی خود را آلوده سازد. در حقیقت کتاب بهار خاموش به واسطه توجیه علمی مساله توانست حمایت عده کثیری را جلب کند. دیگر اتفاقاتی که در دهه 60 میلادی رخ داد، باعث آگاهی عموم نسبت به تخریب های زیست محیطی شد.

سال 1968 کتاب پرفروش «بمب جمعیت» نوشته پاول ارلیچ چاپ شد. این کتاب که بر مساله بحران جمعیت و مشکلات ناشی از آن تمرکز داشت، موفقیت چشمگیری را کسب کرد. در نهایت مهم ترین فاجعه زیست محیطی دهه 1960 آمریکا آخرین ضربه را به مردم وارد کرد. رودخانه کویاهوگا اوهایو از میان بسیاری از شهرهای صنعتی آمریکا گذر می کند، سال 1969 این رودخانه به صورت ناگهانی مشتعل شد و علت آن را تخلیه زباله های خطرناک صنعتی به رودخانه تشخیص دادند.

نخستین مراسم روز زمین پاک با شور و شوق فراوان مردم برگزار شد. بیشتر از 20 میلیون نفر از اقشار مختلف جامعه اعم از دانش آموزان مدارس، کارگران، زنان خانه دار، دکترها، مبلغان مذهبی، بانکداران، بازنشستگان، کشاورزان و... در این مراسم شرکت کردند.اخبار این همایش روز بعد در روزنامه ها چاپ شد. نگرش مثبت به این روز بیشتر به آن دلیل بود که مردم با گوشت و پوست خود، مشکلات زیست محیطی را احساس کرده بودند.

سال 1990 روز زمین پاک رسما به عنوان یک واقعه مهم بین المللی در جهان به ثبت رسید. رفته رفته این روز جایگاه خود را در اذهان عموم باز کرده و متاثر شدن از آسیب های زیست محیطی منجر به این شده که فعالیت های زیست محیطی با آغوش باز مورد استقبال قرار گیرند. در حال حاضر این روز یک تفاوت عمده با روز نخست دارد و آن استفاده از لوگوهای دیجیتال در عصر اینترنت است.

اهمیت این روز بیشتر به این دلیل است که در پی آن توجه به مسائل زیست محیطی در سطحی جهانی مطرح شد، حفاظت از گونه های در معرض خطر جانوران، روز هوای پاک، اقداماتی برای جلوگیری از آلودگی آب آشامیدنی و هزاران مساله مهم دیگر در سایه روز زمین پاک مطرح شدند و توجه بسیاری از دوستداران محیط زیست را معطوف به خود ساختند.

بیشتر از 80 درصد مردم امروزه خود را طرفدار محیط زیست معرفی می کنند. اگرچه امروزه هوای آلوده، آب های سمی و سوراخ لایه ازن از مباحث مهم زیست محیطی هستند، اما دامنه این مباحث بشدت گسترده شده است. همچنان که جهان بیش از پیش صنعتی می شود و زنجیره های عرضه و تقاضا شفافیت خود را از دست می دهند، درک پیامدهای زیست محیطی فعالیت های بشر نیز سخت تر و پیچیده تر شده است.

تصویب قوانین زیست محیطی را بدون شک باید یک گام اساسی در این زمینه به شمار آورد. آگاهی عموم باعث می شود اجرای این قوانین تسریع شود.بجاست که در اینجا به اصل 50 قانون اساسی کشورمان اشاره شود: «... حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعدی باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می شود...».

متخصصان محیط زیست امیدوارند برگزاری چنین روزی سبب اتحاد هر چه بیشتر برای حفاظت از کره زمین باشد. در گذر سال ها بشر به این کره خاکی آسیب های جبران ناپذیری وارد کرده است و برای بسیاری این روز شاید بتواند سرآغاز تغییر نگرش نسبت به مسائل زیست محیطی باشد.